Inteligencja emocjonalna według Daniela Golemana „określa potencjalne zdolności uczenia się umiejętności praktycznych, które opierają się na pięciu składnikach: samoświadomość, motywacja, kierowanie samą sobą, empatii i dobrym układaniu stosunków z innymi osobami”.
Jak widać inteligencja ta decyduje o wielu umiejętnościach, w szczególności tych odpowiadających za przystosowanie się do otoczenia, udanych relacjach międzyludzkich i sukcesach zawodowych.
U dzieci kształtować zaczyna się już od narodzin. I tak niemowlęta, które dostają, wręcz są zalewane pozytywnymi emocjami i pochwałami szybko uczą się pewności, że uda im się stawić czoło wyzwaniom życiowym. Natomiast dzieci ze środowisk, w których panuje chłód uczuciowy, będą prawdopodobnie iść przez życie, nie spodziewając się ani zachęty, ani zainteresowania ze strony rówieśników i dorosłych.
Właściwy rozwój inteligencji emocjonalnej następuje w okresie przedszkolnym, kiedy dziecko uczy się i nabywa zdolności diagnozowania, rozpoznawania i rozumienia uczuć swoich oraz innych osób, a jednocześnie uczy się radzenia z problemami. Można powiedzieć że zdobywa następujące kompetencje:
- rozwój etyczny, który odpowiada za umiejętność odróżniania dobra od zła, jak również złego zachowania od dobrego. Dzięki niej dziecko ma możliwość odczuwania wstydu, poczucia winy czy buntu, kiedy zostały przekroczone jego granice.
- empatia czyli odczuwanie tego cz czują inni oraz obdarowywanie ich miłością i troską
- uczciwość i przestrzeganie zasad moralnych, dzięki niej maluch ma możliwość rozpoznawania kłamstw. Dziecko w wieku 4 lat zaczyna rozumieć, że mówienie nieprawdy to coś złego, ponieważ wcześniej służyło mu ono do zwracania uwagi na siebie lub rozładowywania złości.
- rozwiązywanie problemów – czyli zdolność do określenia problemu, znalezienia różnych rozwiązań i wybraniu tego właściwego, która powstaje na bazie doświadczeń dziecka.
Wiemy, że dzieci najlepiej i najchętniej uczą się poprzez zabawę, a naprawdę się w nią angażują kiedy mogą ten czas spędzić z rodzicami, oto przykłady zabaw, które można wykorzystać do rozwijania inteligencji emocjonalnej.
1. Nazywaj swoje uczucia .
W czasie tej zabawy rodzice z dziećmi oglądają ilustracje przedstawiające różne postacie i nazywają przeżywane przez nie uczucia np. radość, smutek, strach, gniew, zdziwienie.
Następnie opisują, próbują się wcielić w przedstawione osoby i wymyślają co
takiego się wydarzyło, że dana osoba na obrazku właśnie to odczuwa.
Można również na podstawie pokazanych uczuć odwołać się do doświadczeń dziecka i rozpocząć rozmowę o jego uczuciach np. kiedy ty jesteś szczęśliwy itp
2. Wyrażanie uczuć mimiką .
Dzieci i rodzice oglądają ilustracje z twarzami wyrażającymi różne emocje. Należy wspólnie z dziećmi nazwać te uczucia, a kiedy już zaznajomi się ze wszystkimi emocjami, wówczas dziecko otrzymuje jedną ilustrację i obrazem twarzy przedstawiającej jakieś uczucie, musi je pokazać, tak by rodzic mógł odgadnąć, co to za emocja. I tak na zmianę, raz rodzic, raz dziecko, można również grać na punkty czy w parach.
3. Malowanie po omacku
Dziecko nazwiemy je "malarzem" ma zawiązane oczy, a rodzic pomaga mu, poprzez kierowanie jego ręką do farby i na sztalugę, namalować wyjątkowy obraz. Kiedy dzieło jest skończone "pomocnik" odwiązuje chustę "malarzowi" i razem próbują odgadnąć, co pojawiło się na kartce/ płótnie. Później następuje zamiana ról i rodzic staje się „malarzem”
4. Symbole – nastroje
Zabawa ta polega na oznaczaniu symbolami swojego nastroju. Można np. zrobić tablice, na której słoneczkiem oznaczamy słonkiem - radość, chmurką - smutek, chmurką z piorunem - złość i robić z dzieckiem podsumowanie dnia, co się wydarzyło miłego, niemiłego, trudnego.
Można też zamiast tablicy, wykorzystać patyczki i na nich poprzyklejać buźki przedstawiające różne emocje i kiedy dziecko jest w danym nastroju pokazuje odpowiedni rysunek. Dzięki tej zabawie, maluchy uczą się rozpoznawać i nazywać konkretne emocje oraz ćwiczą rozpoznawanie odczuć w zakresie własnego samopoczucia.
5. Lustro.
Dziecko stoi naprzeciwko rodzica, który jest lustrem. Dziecko ma za zadanie pokazywać różne miny wyrażające emocje, a rodzic próbuje je dokładnie powtórzyć. Potem następuje zamiana ról.
6. Czary-mary.
Dziecko rysuje na kartce sytuację, osobę, której się boi, np. ducha. Dorosły można powiedzieć, że pełni rolę czarodzieja, który zamienia rysunek w taki sposób, żeby zmniejszyć strach dziecka, np. rysuje klatkę dla ducha lub duży mur, którego duch nie może pokonać
7. Zapachy.
Rodzice z artykułów żywnościowych znajdujących się w domu tworzą zapachowe zagadki (np. nasączają waciki sokiem z cytryny, pomarańczy, olejkami do ciasta, wsypują do kubka suszone zioła). Dziecko wybiera zapach, który najbardziej mu się podoba i próbuje narysować swoje myśli i wspomnienia z nim związane. Następnie zapach wybierają rodzice i oni wykonują rysunek.
8. Kocham Cię, gdy ...
Codziennie przed snem rodzice wypowiadają zdanie - Kocham Cię, gdy...? i następnie podają trzy powody. Potem to samo mówi dziecko. Wszyscy starają się każdego wieczoru szukać nowych odpowiedzi, co wymaga przypominania sobie różnych szczegółów z całego dnia i umiejętności ich nazywania oraz szukania pozytywnych cech drugiej osoby.
9. Księga rekordów.
Warto również stworzyć dla dziecka jego własną księgę rekordów, w której będziecie wspólnie zapisywać wszystkie jego sukcesy, np. jak szybko się ubrało do przedszkola, szkoły, ilość klocków, z których zbudowało wieżę itp. Ważne, by dziecko podejmowało wyzwania dla własnej satysfakcji, a nie w dla satysfakcji i nagrody od rodziców, w ten sposób kiedy dziecko samo inicjuje wyzwania, zadania świetnie rozwija swoją wewnętrzną motywację do działania.
10. Eksperyment z rybkami.
Do tej zabawy potrzebnych będzie plastikowy kubeczek wypełniony wodą lub wersja bez wody. Do pojemniczka wkładamy zrobioną wspólnie rybkę. (Bądź można taką zabawę przeprowadzić kiedy w domu jest prawdziwa rybka w akwarium).
W tym ćwiczeniu ważne jest to, by dziecko opisywało co robi rybka, jak się należy nią opiekować, to świetne ćwiczenie rozwijające empatię oraz odpowiedzialność za drugie stworzenie
11. Bohater.
Każde dziecko potrzebuje pozytywnych wzorów do naśladowania. Dobrym pomysłem jest zebranie zdjęć przedstawiających ludzi, którzy odnieśli sukces w różnych dziedzinach i opowiadanie o tym dziecku, np. o wirtuozach, postaciach historycznych, bohaterach itp., Im więcej pozytywnych postaci dziecko pozna, tym bardziej będzie się próbowało naśladować zachowanie osób stawianych mu za wzór.
12. Zabawa w zawody.
W zabawie dziecko poznaje różne zawody, na czym polegają praca osób je wykonujących.. Warto wspólnie zastanowić się też jakie umiejętności muszą posiadać osoby, wykonujące te konkretne prace. Dzięki takim rozmowom maluch nauczy się patrzeć na świat oczyma innych ludzi, co jest niezbędne dla np.: funkcjonowania w grupie.
13. Dłoń
Razem z dzieckiem nawzajem odrysowujemy swoje dłonie. Następnie w miejsce palców wpisujemy 5 swoich mocnych stron, co w sobie lubię, z czego jestem dumny, oczywiście maluchy mogą umieścić tam rysunki. Potem bierzemy drugą odrysowana dłoń i teraz następuje zamiana, dziecko wypisuje za co lubi mamę czy tatę, a rodzić wypisuje mocne strony swojej pociechy.
Dzięki tej zabawie nie tylko rodzić ma możliwość poznania, tego jak postrzega siebie dziecko, ale również maluch uświadamia sobie, że dużo potrafi i w wielu czynnościach, sytuacjach czy zachowaniach jest dobry
Na koniec zabawy tak uzupełnione rysunki dłoni można zawiesić w widocznym miejscu, by zawsze można było zerknąć na swoje mocne strony.
Rodzicu !!!
Dzisiejsze nieśmiałe dziecko, to to, z którego wczoraj się śmialiśmy.
Dzisiejsze okrutne dziecko, to to, które wczoraj biliśmy.
Dzisiejsze dziecko, które oszukuje, to to, w które wczoraj nie wierzyliśmy.
Dzisiejsze zbuntowane dziecko, to to, nad którym się wczoraj znęcaliśmy.
Dzisiejsze zakochane dziecko, to to, które wczoraj pieściliśmy.
Dzisiejsze roztropne dziecko, to to, któremu wczoraj dodawaliśmy otuchy.
Dzisiejsze serdeczne dziecko, to to, któremu wczoraj okazywaliśmy miłość.
Dzisiejsze mądre dziecko, to to, które wczoraj wychowaliśmy.
Dzisiejsze wyrozumiałe dziecko, to to, któremu wczoraj przebaczyliśmy.
Dzisiejszy człowiek, który żyje miłością i pięknem, to dziecko, które wczoraj żyło radością.
— Ronald Russell
